Overleven en je lijf
In de
vorige pagina staan de belangrijkste overlevingsstrategieën beschreven: bevriezen, vluchten en vechten. Op deze pagina besteed ik aandacht aan de manier waarop overleven er in je lijf uitziet. Hoe helpt je lijf je in bedreigende omstandigheden om niet gek te worden of of zelfs dood te gaan? De belangrijkste manier lijkt te zijn: ervaringen die te heftig zijn opslaan. Dat heeft op den duur gevolgen, zowel lichamelijk als emotioneel. Acupunctuur, en bewust aandacht geven aan je lijf, kan helpen om ervaringen weer vrij te maken.
Autonoom zenuwstelsel
De laatste jaren wordt steeds duidelijker op wat voor manier het lichaam, onder andere via het autonome zenuwstelsel, reageert op stress. Kort gezegd verdwijnt de ontspannen, op contact en uitwisseling, herstel en rustig bezig zijn gerichte toestand steeds meer naar de achtergrond. De ingespannen, op vechten of vluchten gerichte toestand neemt het over, waardoor er vooral bloed en energie naar de spieren en het hoofd gaat, en je eigenlijk de hele tijd 'aan' staat. De verlamde, bevroren toestand kun je zien als een soort noodrem, een poging tot ontspanning als die spanning te veel wordt. Maar ook dan is er dus geen mogelijkheid tot contact, uitwisseling, rust en herstel. Eén van de aandachtspunten in iedere begeleiding moet dan ook zijn om aan te leren hoe je naar die rustiger toestand toe kunt komen. Op die manier kun je je lijf leren dat het veilig is (nu wel!). Ademen, bewegen, aanraking, maar ook zorgen voor voldoende rust dragen daaraan bij.
De klap opvangen
Er is een andere manier om naar de reacties van je lijf op bedreigende situaties te kijken. Als er gevaar op je afkomt, en je kunt niet voorkomen dat je geraakt wordt (het is te heftig, te onverwacht) dan word je dus geraakt. Soms word je echt lichamelijk geraakt, door klappen, aanrakingen, een mes, een aanrijding. Soms word je alleen figuurlijk geraakt, door opmerkingen, blikken, beelden, geluiden, dreiging, verwaarlozing. Voor je lijf maakt dat nauwelijks uit, want je lijf is ingesteld op het opvangen van de klap. Het spant aan. En als de klap niet te hard is, en er daarna ruimte is voor herstel is kun je daarna weer ontspannen - bijvoorbeeld door je uit te schudden, te trillen, te schreeuwen, diep te ademen, uit te rusten. Als er onvoldoende ruimte is voor herstel blijft er iets van de spanning in je lijf aanwezig. Zoals in de oorspronkelijke titel van het boek ‘Traumasporen’ van Bessel van der Kolk (aanrader!) beschreven: ‘The body knows the score’ - het lijf heeft er weet van, het slaat ervaringen op.
Spanning
Heel algemeen gezegd: je lijf raakt gespannen. Het raakt dus minder flexibel, kan iets minder goed reageren op veranderende omstandigheden. Je houding verandert langzamerhand. Je trekt bijvoorbeeld standaard je schouders op, of (en?!) je duikt in elkaar. Je adem wordt oppervlakkiger. Langzamerhand wordt de spanning chronisch. Het goede daaraan? Je creërt een soort pantser tegen pijn en gekwetst worden, het raakt je allemaal niet meer. Het nadeel? Het pantser beperkt je vrijheid, het maakt je star.
Spanning heeft ook de neiging om zich uit te breiden. Allerlei mechanismen dragen daaraan bij. Zo zal spanning op den duur pijn geven, en die pijn geeft weer extra spanning. Spanning maakt ook dat je minder goed uitrust, dus je wordt vermoeider, dus je wordt meer gespannen, enzovoorts. Vaak raakt de oorspronkelijke spanning langzaam uit zicht.
Opslaan van ervaringen
De spanning werkt ook als een opslag van ervaringen. Dat kan uiteindelijk vrij extreme vormen aannemen, zodat ervaringen geheel uit beeld raken. Zo herinner ik me iemand die helemaal verbaasd was dat er een (behoorlijk groot) litteken op haar buik zat en ook geen idee had waar dat door kwam. In de tijd na die ontdekking kwamen ook langzamerhand de daarbij horende ervaringen terug.
‘Stagnatie’ en acupunctuur
In de acupunctuur wordt in plaats van spanning vaak de term ‘stagnatie’, vastzitten, gebruikt. Er zijn allerlei vormen van stagnatie en allerlei plekken waar stagnatie kan optreden, met elk hun eigen aanpak, waar ik hier niet verder op in ga. Acupunctuur kan helpen om gebieden met spanning te laten weten dat het mogelijk is om los te gaan laten.
Loslaten en toelaten
Als spanning (stagnatie) een manier is om je te beschermen tegen ervaringen dan betekent het loslaten van spanning dat de ervaringen terugkomen. Als het goed is heb je nu meer mogelijkheden om met de ervaringen om te gaan dan vroeger, maar dat is niet automatisch zo. Loslaten van spanning betekent ook: toelaten van ervaringen, bijvoorbeeld emoties of pijn. Toelaten is iets wat niet vanzelf gaat, wat je kunt leren en waar je bewust voor moet kiezen. Ik besteed daar dus heel bewust aandacht aan in consulten. Het leren toelaten van ervaringen is een belangrijke voorwaarde voor
heling.
© Koos van Kooten, De Kraanvogel – Acupunctuur, 2003 – 2024
